Hà Nội thu hồi xe cũ đổi xe mới: Cần cơ chế khuyến khích người dân

Hiện nay, trên đường phố Hà Nội, hàng ngày vẫn xuất hiện nhiều xe máy cũ nát lưu thông, không chỉ ảnh hưởng tới an toàn cho người tham gia giao thông mà còn gây hệ luỵ cho môi trường. Bởi thế, kế hoạch đo kiểm khí thải từ xe máy cũ và hỗ trợ 2 – 4 triệu đồng để đổi xe mới được triển khai trong thời gian tới của TP là chủ trương đúng và nhận được sự ủng hộ của đông đảo người dân.

Song, các chuyên gia cho rằng, để có thể thực hiện một cách hiệu quả nhất cần có chính sách “hợp tình, hợp lý”, cần cơ chế khuyến khích người dân cũng như một lộ trình cụ thể theo từng giai đoạn, để vừa giảm bớt ô nhiễm môi trường nhưng vẫn đảm bảo an sinh cho người dân.

Hỗ trợ người dân có xe cũ nát

Câu chuyện thu hồi xe máy cũ nát một lần nữa lại được hâm nóng trong dư luận xã hội, khi mới đây UBND TP Hà Nội ban hành Kế hoạch số 172/KH-UBND về thực hiện kiểm tra khí thải xe mô tô, xe gắn máy cũ đang lưu hành trên địa bàn TP, làm cơ sở nghiên cứu, đề xuất các giải pháp cải thiện chất lượng không khí. Mặc dù vậy, dù mới đang trong giai đoạn chuẩn bị để triển khai trong thời gian tới nhưng đã thu hút được sự quan tâm đặc biệt của người dân trên địa bàn Hà Nội.

Hà Nội sẽ tiến hành kiểm tra khí thải đối với xe cũ và sẽ thí điểm thu hồi, xử lý xe máy thải bỏ từ người tiêu dùng, đồng thời hỗ trợ chuyển đổi xe máy mới

Theo Phó Giám đốc Sở TN&MT Hà Nội Mai Trọng Thái, Chi cục Bảo vệ Môi trường Hà Nội và lực lượng chức năng kiểm soát giao thông trên đường sẽ phối hợp với Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), trong đó chủ yếu là các hãng sản xuất mô tô là Honda, Yamaha, Suzuki, Piaggio, SYM tiến hành lắp đặt hệ thống kiểm soát khí thải tại các đại lý của các hãng này để kiểm tra miễn phí cho người dân. Người dân được kiểm tra xe có thể biết rõ được mức độ an toàn của phương tiện, thông số khí thải xả ra, sau đó lựa chọn bảo dưỡng, sửa chữa hoặc đổi cũ lấy mới theo khuyến khích của các hãng. "Dự kiến từ tháng 9/2021 sẽ tiến hành kế hoạch, tuy nhiên có thể lùi thời gian tùy vào tình hình dịch Covid-19" - ông Mai Trọng Thái cho biết và chia sẻ thêm, trong việc kiểm tra khí thải VAMM sẽ có chính sách hỗ trợ đối với xe cũ nát cần thu hồi và mua xe mới với mức từ 2 đến 4 triệu đồng, tuỳ loại xe.

Trao đổi về thông tin này, chị Nguyễn Thị Hiền ( xã Chương Dương, huyện Thường Tín) làm nghề bán buôn rau quả tại chợ đầu mối phía Nam, quận Hoàng Mai đến nay đã hơn 15 năm, không giấu được sự phấn khởi. Chị cho biết đồng hành cùng chị trong ngần ấy thời gian là chiếc xe máy cũ hiệu hiệu SYM Angel đời 1996. Sáng nào cũng vậy, cứ 3 giờ sáng, chị Hiền cùng chiếc xe của mình chở gần 1 tạ rau củ quả từ nhà vượt gần 30 km ra chợ đầu mối phía Nam để mưu sinh. Chiếc xe đã trên 20 năm tuổi và xuống cấp, xộc xệch, xả khói đen xì, mùi khét, tuy vậy chị cũng rất ít khi đem đi sửa chữa, bảo dưỡng.

“Nhiều người cũng bảo tôi nên đổi xe nhưng cũng chưa thật dư dả, hơn nữa thấy xe vẫn chạy được nên cứ cố. Nay nghe tin, TP Hà Nội dự kiến trong tháng 9 tới đây sẽ tiến hành kiểm tra khí thải đối với xe cũ và sẽ thí điểm thu hồi, xử lý xe máy thải bỏ từ người tiêu dùng, thực hiện hỗ trợ chuyển đổi xe máy mới, tôi rất phấn khởi, bởi đây cũng là cơ hội, là động lực để tôi quyết tâm thay xe máy mới để đi cho an toàn hơn” – Chị Hiền bày tỏ.

Cũng với mong muốn có một chiếc xe máy mới nhưng lại từng rất lo lắng khi nghe tin thu hồi xe máy cũ, anh Nguyễn Thanh Tùng (quận Thanh Xuân, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi ý thức được xe máy cũ nát lưu thông trên đường gây ô nhiễm và mất mỹ quan đô thị nhưng tôi không có tiền đổi xe mới. Đặc biệt trong hoàn cảnh dịch Covid-19, nếu bị thu hồi, cuộc sống của gia đình tôi sẽ thêm khó khăn vì không có phương tiện mưu sinh. Trong khi đó, mức hỗ trợ tối đa chỉ 4 triệu đồng, hỗ trợ là tốt rồi nhưng cũng rất băn khoăn bởi có mua xe mới vẫn không đủ kinh phí, trong khi xe cũ lại phải thu hồi, không mua xe mới không được hỗ trợ. Vì vậy, tôi rất mong TP sẽ có chính sách hỗ trợ tốt hơn hay có lộ trình giãn thu hồi với từng loại xe trong diện để gia đình tôi cũng như những gia đình khác có hoàn cảnh tương tự có cơ hội được đổi xe mới, bảo vệ an toàn cho bản thân và cộng đồng.”

Cần có chính sách phù hợp, lộ trình cụ thể

Hiện nay tại Hà Nội với hơn 5,7 triệu xe máy đang lưu thông, trong đó có khoảng 2,5 triệu xe máy cũ (đăng ký trước năm 2000), chưa tính nhiều phương tiện từ ngoại tỉnh thường xuyên tham gia giao thông trên địa bàn thì khí thải từ các phương tiện cũ nát đã và đang ảnh hưởng tới chất lượng môi trường không khí đô thị, đồng thời là nguyên nhân gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe của cộng đồng dân cư trên địa bàn Thủ đô.

 Khí thải từ phương tiện xe máy cũ nát là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí tại các TP lớn

Theo nhận định của các chuyên gia môi trường, để thực hiện có hiệu quả ngay từ đầu, cần có những cuộc khảo sát ý kiến người dân để đánh giá việc kiểm soát khí thải xe máy sẽ gây tác động tích cực hay tiêu cực lên người dân và ở mức độ nào.

Song song đó, đánh giá những tác động kinh tế đối với Nhà nước, người dân, đặc biệt giữa năm nhóm dân cư: Nhóm nghèo, nhóm cận nghèo, nhóm trung bình, nhóm khá và nhóm giàu. Nhất là phải đặc biệt lưu tâm về chính sách hỗ trợ cho người dân đã thỏa đáng, tạo được tính công khai, minh bạch hay chưa? Từ đó mới có thể giúp TP đưa ra các giải pháp, chính sách kiểm soát khí thải phù hợp…” - một chuyên gia nhấn mạnh.

Liên quan đến vấn đề này, GS.TS Từ Sỹ Sùa - Giảng viên cao cấp trường Đại học Giao thông Vận tải cho rằng, khi kế hoạch này được triển khai sẽ là một hướng đi tốt trong việc góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí từ các phương tiện giao thông, cụ thể là xe máy cũ.

Tuy nhiên, GS.TS Từ Sỹ Sùa cũng nhận định: “So với số lượng gần 6 triệu xe máy hàng ngày xả thải ra không khí thì số lượng xe được đổi của chương trình thực sự là “không thấm vào đâu”. Tôi cho rằng, trong giai đoạn thí điểm từ tháng 9/2021 đến tháng 6/2022, Hà Nội triển khai 8 trạm đo kiểm kê khí thải và 34 điểm thu hồi để tiếp nhận và xử lý xe máy thải bỏ từ người dân, như vậy vẫn còn rất ít và kết quả kiểm kê chưa thể đạt được khả quan nếu như không có kế hoạch lâu dài, cụ thể, nhất là không nên áp dụng cùng một lúc mà cần linh hoạt, chủ động”.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Xuân Thủy, chuyên gia giao thông cho rằng, một bộ phận người dân nghèo ở Hà Nội đang phụ thuộc vào chiếc xe máy cũ nát. Nên việc chính quyền thu hồi các xe này cần có chính sách “hợp tình, hợp lý”. Chẳng hạn như kêu gọi Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy, doanh nghiệp sản xuất xe máy lớn, hoặc trích quỹ TP để giúp hỗ trợ những người khó khăn đổi xe máy cũ lấy xe máy mới.

“Theo kế hoạch, người dân sẽ được hỗ trợ từ 2 – 4 triệu đồng, tuy nhiên để mua được một chiếc xe mới loại rẻ nhất, người dân phải tự bỏ thêm ít nhất là 16 triệu đồng, đây cũng là một khoản không hề nhỏ đối với những người thu nhập thấp, không phải ai cũng có đủ tiền để đổi xe. Nếu các tổ chức, doanh nghiệp có thể xem xét hỗ trợ thêm cho người dân khoảng 7 - 8 triệu đồng/xe sẽ rất tốt, từ đó góp phần cải thiện, ổn định an sinh hơn trong thời kỳ dịch bệnh.

Tôi cho rằng, việc thu hồi xe máy cũ không được làm dồn dập mà phải có lộ trình cụ thể. Mỗi năm chỉ nên thu hồi vài ngàn xe để vừa giảm bớt ô nhiễm môi trường nhưng đảm bảo an sinh cho người dân.”– TS Nguyễn Xuân Thủy đề xuất.

Hà Ánh - Kinh tế & Đô thị